زندگینامه شاعران اهلبیت علیه السلام

استان آذربایجانشرقی : (6 )

بی شک یکی از تابناک ترین ستارگان سپهر مدیحت و مرثیه آذری در نضج و پرورش شعر عاشورائی ترکی مرحوم عبدالعظیم امیرذهنی است . او خلف شاعر توانمند این عرصه مرحوم اصغر ذهنی است که در کتاب دانشمندان آذربایجان شرح حالش رفته و او را می توان بدون اغراق از ستون های قائمه ی خیمه ی شعر رثایی دانست .

مرحوم ذهنی زاده به تقویم خورشیدی در سال 1274 در شهر تبریز محلّه ی قدیمی چوستدوزان متولّد شد که پدرش او را عبدالعظیم نام نهاد . شاعر در دامان پر مهر و ادبی پدر بزرگوارش رشد و نمو می کند و به اعتبار استعداد و قریحه ی ذاتیش و روح لطیف و ولائیش و تابش انوار قدسی بر قلبش قدم در عرصه ی ادبیّات شعر رثایی می گذارد و چنان در این طیّ طریق توفیق دارد که مراحل طلب ، معرفت ، استغنا ، توحید ، حیرت و فقر را پیموده و به پیشگاه سیمرغ مشرّف می شود و در محضرش فنا فی الله است و سعادت دنیا و قیض عقبی نصیبش می شود .

خلوص نیّتیله چنگ ویر بو دامانه      آپار سعادت دنیا و فیض عقبانی

پختگی کلام و ترسیم تابلوهای هنری زیبا و گویا از واقعه ی کربلا و تجسّم هنرمندانه ی تاریخ عاشورا و خلق شاهکارهای ماندگار ادبی در آئینه ی خیال پردازی و نقش آفرینی بر بال اندیشه بگونه ای دقیق که خللی بر اصلیّت موضوع و تاریخ راستین قیام حضرت سیّدالشّهدا وارد نکند و این خیال پردازی دست خوش تعریف و انحراف و اغراق نگردد ، از مشخصه های بارز شعر مرحوم ذهنی زاده است ، تا جائیکه تحسین هر اهل ذوق و هنری را در این وادی برانگیخته است و کمتر خیال پردازی توانسته به این قلّه ی رفیع صعود کرده و آن را فتح نماید از این روست تاثیری بس شگرف و ماندگار بر دل هر اهل دل و شنونده ای می گذارد . بدین جهت او در خلق وقایع منظوم تاریخ کربلا از استادان مسلّم شمرده می شود . سخن او استوار و متین و مقرون به موازین فصاحت و بلاغت و در عین حال پر معنی و پر از مضمون های دقیق و فکرهای باریک و خیال های لطیف می باشد (تخلّص) :

ذهنی یارادیر نوحه ده هنگامه ی اخلاص     امّیدیله آلمیش الینه خامه ی اخلاص

یازمیش نه گوزل طرز بیله نامه ی اخلاص     هر کلمه سی مین راز دلیمدن خبر ایلر

اعماق دل اهل دله چوخ اثر ایلر

مرحوم ذهنی زاده مخصوصا در تمثیل و خیال پردازی شاعرانه ید بیضا می نماید و کمتر شعر اوست که از صنایع ادبی نظیر : کنایه ، مراعات النّظیر ، ایهام ، لفّ و نشر ، جناس ، تلمیح ، مطابقه ، حسن طلب ، تنسیق الصفات و سایر صنایع ادبی بی بهره باشد. برای تنویر مطلب و روشن شدن سخن و ذکر مصادیق عینی برای مطالب آمده به چند نمونه اشاره می شود:

اینها تنها چند نمونه کوچک بکار برده شده در اشعار سراسر مملوّ از صنایع بدیع ادبی مرحوم ذهنی زاده است که ذکر گردید . او در میان هم عصران خود وسواس عجیب و دقیق نسبت به این صنایع و عروض و قافیه ی اشعارش داشته و بدین جهت برخی دل سروده هایش را چندین بار ویرایش نموده و از روی مناعت طبع و بزرگواری خود که داشت نسخ مختلف آن را در دست پیش کسوتان و بزرگان قرار داده که هم خوانی ندارد و آن ها را چندین بار بازبینی نموده است .

 نگارنده بر این باور است ، سبک ویژه و خاصّ ذهنی زاده و نوآوری و ترسیم وقایع تاریخ کربلا در تابلور خیال و اندیشه ی وی بگونه ای منحصر بفرد و استثنایی است که کسی را یارای همراهی و همپایی با او نیست و کمیت طبع بیشتر شاعران ذی سبک و صاحب قلم و صاحب نامی در این عرصه لنگ است و فضا بر آنها تنگ .

او در دوره ای طبع آزمایی می کند که عرصه ی جولانگاه شاعران قدر قدرت و قوی شوکتی چون مرحومین حسینی (سعدی زمان) ، هندی (شباهنگ)، شانی ، عاصی ، طوری ، صحّاف ، صابر، زایر ، ذوقی ، نجمی ، حافظی و ... است که هر یک به تنهایی استادی مسلّم و شاعری چیره دست و تواناست و در صف شعرای عاشورایی جزو نادران دورانند و نوابغ زمان ، ولی مرحوم ذهنی زاده در این میان به پشتوانه ی سحر قلمش و سرّ سخنش و ثبات قدمش یکّه تاز میدان بلیغ و وسیع سخن است و نوک قلمش در ریز است و مشک بیز و رایحه ی شعرش چنان در وادی ادب پیچیده که مشام هر جویای شمیمی را می نوازد .

چنان رابطه ی مستحکم و استوار مابین شاعر و اهلبیت (ع) برقرار است که در عسر و یسر ، هرج و فرج هرگز رهایش نمی کنند و این رابطه را نمی گسلند تا آنجا ذکه شاعر را به یقین می رسانند که مورد توجه خاصّ آنهاست و همیشه وی را زیر سایه ی الطاف خود به آرامش می رسانند .

پایه ی تعبّد و ایمان و شب زنده داری و عبودیّت شاعر به اندازه ای بودکه از پدربزرگ رضاعی نگارنده – مرحوم حاج میرعبدالحمید زعفرانچیلر – که سالیان دراز در همسایگی مرحوم ذهنی زاده زندگی می کرد چنین نقل است که :

«پنجره ای کوچک مشرف بخانه ی ما بودکه اتاق شخصی مرحوم ذهنی زاده بود که تا طلوع فجر شب زنده دار بود و صدای عبادت و مناجات وی شنیده می شد و در محراب عبادت با جانان خویش راز و نیازی موثّر و سوزناک داشت»